*******Shenjat e pikėsimit*******
Shenjat kryesore tė pikėsimit janė : pika(.), pikėpyetja(?), pikėēuditja(!), tri pikat(
), presja(,), pikėpresja(
, dy pikat(: ), thonjėzat(" ), viza lidhėse(-) .
Pika , pikėpyetja , pikėēuditėsja , dhe tri pikat pėrdoren nė fund tė fjalisė pėr tė shėnuar pushimin qė ndan dy fjali nė gjuhėn e folur .
Pika shėnon intonacionin zbritės qė shoqėron zakonisht fundin e fjalisė dėftore :
Gazmendi erdhi vonė nė shtėpi (.)
Pikėpyetja shėnon gafikisht intonacionin ngjitės qė karakterizon pyetjen gjatė tė folurit :
Nga na vjen o djalė (?)
Pikėēuditja shėnon grafikisht intonacionin ngjitės dhe intensitetin e veēantė qė karakterizon shprehjen e njė emocioni ( njė e papritur , kundėrshtim , zemėrim , gėzim ) :
Merre lahutėn dhe na kėndo njė kėngė trimash (!)
Tri pikat tregojnė qė fjalia pėrmban njė nėntext ose qė mbetet e pambaruar :
Komandanti i urdhėroi ushtarėt tė dilnin roje se shejtani besė s'ka (
)
***Presja , pikėpresja , kllapat pėrdoren brenda fjalisė ****.
Presja shėnon grafikisht njė pushim tė shkurtėr brenda fjalisė . Ajo shėrben pėr tė vėnė nė dukje :
- njė fjalė a njė grup fjalėsh nė rolin e njė gjymtyre tė veēuar :
Artani (,) djali mė i madh(,) punonte nė tregėti
Njė fjalė a njė grup fjalėsh nė rolin e njė gjymtyre homogjene :
Skėnderbeu mishėronte vetitė mė pozititve tė popullit : urtėsinė (,) menēurinė e trimėrinė .
Fjalėt e togjet e fjalėve tė ndėrmjetme :
Agimi (,) pėr ēudi (,) nuk shkoi larg .
Pjesėt e njė fjalie tė pėrbėrė
Sanēoja (,) pasi rregulloi kafshėt (,) shkoi aty ku zienin ca copa mishi mbi zjarr .
Pikėpresja shėnon grafikisht njė pushim mė tė gjatė se presja . Ajo ndan nė pėrgjithėsi pjesė tė ndryshme tė pavarura tė njė fjalie tė pėrbėrė :
Ata qė mė donin , erdhėn (
ata qė s'mė donin , nuk erdhėn .
Dy pikat shėnojnė njė pushim qė zgjat pothuajse sa pikėpresja , por ndryshe prej saj dy pikat kanė njė vlerė , lajmėrojnė njė shpjegim , njė varg shembujsh etj .
Ishte paralizuar; nuk lėvizte dot asgjė (: )as duart, as kėmbėt. Disa pemė p.sh.(: )
portokallat, limonat , mandarinat i pjekin frutat nė dimėr .
Kllapat shėnojnė njė pushim tė shkurtėr si presja e shėrbejnė pėr tė dalluar , shquar dhe veēuar njė grup fjalėsh qė shprehin njė sqarim ose njė mendim tė ndėrshtėnė :
Te fusha e kuqe ---( ajo quhej keshtu , se nė mes tė saj njė shkėmb i kuq )--- Dritėn e priste Agimi .
******Thojėzat dhe vizat******
Thonjėzat dhe viza shėrbejnė pėr tė rrethuar fjalėt e njė ose mė shumė bashkėbiseduesve nė njė ligjėratė tė drejtė .
(") Zemra e prindit nuk gėnjehet aq kollaj(") , - tha plaku .
Thojėzat shėrbejnė gjithashtu pėr tė shėnuar emertimet e rrugėve , institucioneve, titujt e librave , revistave , gazetave etj .:
Banon nė rrugėn (")Naim Frashėri(").
******Shkurtime******
Njė numėr fjalėsh tė gjata qė pėrdoren shpesh, shkruhen tė shkurtuara sipas njė mėnyre tė caktuar. Kėto fjalė quhen shkurtime. Shkurtimet mė tė pėrdorshme janė:
emrat e gjatė tė shteteve, oganizatave, institucioneve, shoqatave etj. : --RSh-- (Republika e Shqipėrisė), --PD-- (Partia Demokratike), --ATSh-- (Agjensia Telegrafike Shqiptare). Kėto shkurtime shkruhen me shkronja tė mėdha, pa vėnė pikė, as ndėrmjet, as pas tyre;
emrat e personaliteteve tė njohura: N.Frashėri, A.Gj.Fishta, F.Konica etj. Nė kėto raste pas shkurtimeve vihet pikė;
Disa fjalė qė pėrdoren shpesh: d.m.th. (domethėnė), p.sh. (pėr shembull), etj. (e tė tjerė), fq. (faqe), e.r. (era e re), shek. (shekulli), vėll. (vėllimi) etj. Nė kėtė rast pas ēdo shkurtimi vihet pikė;
Njėsitė qė tregojnė masė: 10 cm, 30 m, 70 km, 2 m, 3 m, 20 gr, 40 kg, 56 kv, etj. Pas shkurtimit nė kėto raste nuk vihet pikė.
Fjalėt qė shkurtohen lexohen tė plota. Disa prej tyre mund tė lexohen edhe sipas tingujve tė shkurtuar: ATSh (atėshėja), OKB (okėbėja).
******Pėrdorimi i ė-sė******
ė-ja pa zė, ku perdoret??? Rregullen perkatese.
Shkronja ė ka nje rol shumė tė veqantė dhe shumė domethėnės nė gjuhėn shqipe.
ė- (pa zė) tregon intonacionin, pra kur nė fund tė njė fjale qėndron shkronja ė, atėherė zanorja qė qėndron para ė lexohet gjatė.
P.sh. nje mollė- ketu ė ėshtė pazė, mirėpo shkronja o lexohet gjatė (edhe ketu vėrej - gjatė, ė ėshtė pazė, ndėrsa a lexohet gjatė, apo sigurt-kėtu u lexohet shumė shkurt, andaj edhe nuk ka nė prapashtesė ė)
ė- tregon gjininė femėrore, pra nje emer femėror, qoftė emėr i veqant apo i pergjithshėm, ne rasėn emėrore merr prapashtesėn ė, si Elirė, Afėrditė. Nė raste kur nuk je e sigurt se cilės gjini i takon njė emėr atėherė e bėn njė test nė rasėn kallxore, pra me pyetjen- kush?
P.sh. Emri lis - kush? Lisi- nga prapashtesa vėren qė ėshtė emėr mashkullor dhe shėnohet pa ė nė prapavi, pra vetėm LIS.
ė- tregon shumėsin. p.sh. Disa femijė etj. (natyrisht qė ka edhe pėrjashtime)
Kur ėshtė fjala pėr togėfjalėsh, atėherė ė largohet nga mesi i togėfjalėshit vetėm atėherė nesė fjala bashkangjitėse fillon me zanore. p.sh. bukėpjekės- kėtu ė qėndron, sepse fjala pjekės fillon me bashkėtingėllore. Nė tė kundėrtėn anulohet shkronja ė apo zanorja.
******Q apo Ē, Gj apo Xh******
Ku perdoret ē-ja e forte dhe ku ajo e bute, njashtu edhe gj e xh ???
Kėtu fatkeqėsishtė nuk ka rregulla, sepse nė tė vėrtetė nuk ka "ē" tė fortė apo "q" tė butė. Thjeshtė ėshtė e metė e tė parėve tanė kosovarė, qė nuk kanė ditur tė i shqiptojnė fjalėt si duhet.
Kjo dukuri ėshtė pėrcjellur edhe te ne. Kur nuk e shqipton edhe nuk mund tė e dėgjon tingullin/shkronjėn, dhe si rrjedhim nuk mund tė shėnohet si duhet.
Pėr kėtė problem mė sė miri tė blehet fjalori shqip/shqip. Pra ē dh q, si dhe gj dhe xh janė shkronja qė dallojnė njėra me tjetrėn sikurse edhe qė dallon e me ė. Pra ėshtė problemi qė ne kosovarėt nuk i shqiptojmė si duhet.
ēdo => gjdo, bile edhe ne xhdo kam hasur dikund!!!!!!
Kėtu ėshtė e vetėkuptueshme qė shėnohet me ē, pra ēdo, gjdo dhe xhdo janė dialekte dhe si tė tilla janė gabim.
******Pėrdorimi i Se apo Te, Iu apo Ju******
Kur apo ku dhe perse perdoret se dhe te p.sh. te nenes, se nenes ???
Kjo rrjedh nga fjala qė qėndron para nėnės.
Tani nuk kam ndonje ide pėr ndonjė shembull. Nėse mė kujtohet do tė shėnoj.
******Perse "iu" dhe jo "ju"******
Kjo nuk vlene cdo herė. Pra ndonjehė pėrdoret iu dhe ndonjėherė ju.
p.sh.
Ju lutem. (formė e drejtėpėrdrejtė)
Asaj iu errėsuan sytė. (vėrej: sytė - ė tregon shumėsin
Pra iu ėshtė trajtė/formė e shkurtėr e pėremrit vetor tė vetės sė tretė nė rasėn dhanore.
Wed Apr 29 2009, 23:50
